به گزارش ایرنا، درخت «به» بومی ایران و ترکمنستان است و منشأ اصلی آن کوه‌های قفقاز، منطقه‌ای میان دریای خزر و دریای سیاه، محسوب می‌شود؛ این درخت توسط تمدن‌های اولیه به مناطق اطراف گسترش یافت و امروزه تنوع آن در کشورهای همجوار نیز مشاهده می‌شود.

به گفته محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و آموزش منابع طبیعی استان اصفهان، تاریخ پرورش «به» در ایران به بیش از ۲ هزار سال پیش بازمی‌گردد و از دیرباز، مردم گونه‌های محلی باکیفیت را انتخاب کرده و در مناطق مختلف می‌کاشتند.

این درخت بیشتر در دشت اصفهان، مناطق مرکزی، شمال غربی و شمال شرقی کشور، آذربایجان و خراسان پراکنش دارد؛ درخت به علاوه بر این در جنگل‌های مازندران، آستارا در استان گیلان و همچنین لرستان یافت می‌شود و حتی در ارتفاعات جنگلی نیز دیده شده است.

کارشناسان بر این باورند که درخت «به» یکی از محصولات بومی با قدمتی چند هزار ساله در ایران است و با وجود آنکه کشورمان پس از چین بیشترین سطح زیر کشت این محصول را در اختیار دارد اما در سال‌های اخیر با ۸۳ هزار تن میوه به از رتبه دوم به چهارم تولید جهانی تنزل یافته است.

یکی از پژوهشگران مرکز تحقیقات کشاورزی و آموزش منابع طبیعی استان اصفهان معتقد است با وجود کاهش عملکرد تولید، تغییرات اقلیمی و افزایش دما، شرایط کشت این میوه را در مناطق بیشتری از کشور فراهم کرده است و می‌توان با اصلاح ارقام و بهبود روش‌های باغداری، تولید آن را افزایش داد.

مریم تاتاری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، یکی از چالش‌های اصلی تولید «به» را استفاده از رقم سنتی «به اصفهان» اعلام کرد و افزود: «به اصفهان» هرچند کیفیت بالایی داشته اما عملکرد پایین و هرس دشواری دارد و به‌همین دلیل محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان پس از سال‌ها پژوهش، رقمی جدید با نام «به آفرید» را با بازدهی بیشتر معرفی کرده‌اند.

چالش‌های تولید «به» در ایران

این محقق با اشاره به مشکلات موجود در باغ‌های «به» گفت: اغلب باغداران تنها از رقم «به اصفهان» استفاده می‌کنند در حالی که تحقیقات نشان داده است کاشت چندین رقم در کنار هم می‌تواند عملکرد را افزایش دهد.

تاتاری با تاکید بر اینکه «به اصفهان» دارای شاخه‌های بلند و باردهی کم است، افزود: در یک دهه گذشته، سطح زیر کشت «به» در کشور ۲.۳ برابر افزایش یافته اما تولید آن متناسب با این رشد نبوده است.

وی تصریح کرد: استان اصفهان یکی از مراکز اصلی کشت این محصول محسوب می‌شود که با تغییرات اقلیمی و افزایش متوسط دما در سال‌های اخیر شرایط مساعدتری برای کشت آن یافته است.

معرفی «به آفرید»؛ راهکاری برای افزایش تولید

این محقق اصفهانی با اشاره به مشکلات اصلی رقم «به اصفهان» گفت: این رقم با اینکه کیفیت مطلوب بالایی از لحاظ عطر، طعم، رنگ و اندازه داشت اما کاهش عملکرد و روند باردهی ۲ مشکل اساسی آن محسوب می شود.

تاتاری افزود: برای حل این مشکلات، موسسه تحقیقات علوم باغبانی کشور اقدام به شناسایی و اصلاح بخشی از اطلاعات ژنتیکی (ژنوتیپ‌ها) «به» و معرفی رقم جدید «به آفرید» کرده است.

وی تصریح کرد: «به آفرید» علاوه بر حفظ ویژگی‌های طعم و عطر مطلوب «به اصفهان»، عملکردی بیش از ۲ برابر دارد.

تاتاری، متوسط عملکرد این رقم را در سه سال آزمایش، ۲۱ تن در هکتار اعلام کرد و گفت: این در حالی است که برای «به اصفهان» این رقم ۱۰ تن در هکتار است.

وی تاکید کرد: «به آفرید» حتی در برابر سرمازدگی دیررس بهاره نیز مقاوم است و قابلیت انبارمانی خوبی دارد.

این پژوهشگر درباره ویژگی شکل ظاهری «به آفرید» توضیح داد: این رقم پیش از رسیدن دارای گردن است اما پس از رسیدن به شکل گرد درمی‌آید که آن را از رقم سنتی متمایز می‌کند.

آینده باغداری «به» در ایران

تاتاری با اشاره به ویژگی‌های برتر «به آفرید» به باغداران توصیه کرد که از این رقم در کنار ارقام دیگر مانند «بهتا» و «به اصفهان» برای گرده‌افشانی بهتر استفاده کنند.

وی تأکید کرد: با جایگزینی تدریجی ارقام کم‌بازده با ارقامی مانند «به آفرید» می‌توان ضمن افزایش تولید ملی، سودآوری باغداران را نیز بهبود بخشید.

این محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و آموزش منابع طبیعی اصفهان خاطرنشان کرد: معرفی و ترویج این رقم جدید می‌تواند تحولی در صنعت تولید «به» کشور ایجاد کند و ایران را دوباره به جایگاه برتر خود در این زمینه بازگرداند.

به گزارش ایرنا، استان اصفهان یکی از مهمترین استان‌های تولیدکننده «به» در کشور است و شهرستان های نطنز، فلاورجان، تیران و کرون، کاشان و شهرضا عمده تولید کنندگان این محصول به‌شمار می آیند.

شهرستان نطنز با ۱۵ درصد از به تولیدی کشور، رتبه نخست تولید این میوه را در استان اصفهان به خود اختصاص داده است.