حیات‌وحش در خطر؛ زنگ هشدار برای تنوع زیستی
در دنیای امروز، حفاظت از حیوانات و گونه‌های در حال انقراض به یکی از مهم‌ترین مسائل زیست‌محیطی تبدیل شده است. تغییرات اقلیمی، تخریب زیستگاه‌ها، شکار غیرقانونی و آلودگی محیط‌زیست از جمله عواملی هستند که باعث کاهش جمعیت بسیاری از گونه‌های جانوری شده‌اند. این مسئله نه تنها تهدیدی برای تنوع زیستی است، بلکه تاثیرات منفی زیادی بر اکوسیستم‌ها و حتی سلامت انسان‌ها دارد.
طبق آمار اعلامی سازمان حفاظت محیط‌زیست، طی نیم‌قرن اخیر ۷۰ درصد گونه‌های برجسته حیات‌وحش را از دست داده‌ایم و بسیاری از گونه‌ها از جمله یوزپلنگ آسیایی نیز در لبه پرتگاه انقراض قرار دارند. یکی از مهم‌ترین گونه‌های در حال انقراض، یوزپلنگ ایرانی است که به دلیل شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه‌های طبیعی خود، جمعیت آن به شدت کاهش یافته است، همچنین گونه‌هایی مانند کرگدن، لاک‌پشت‌های دریایی و گوریل‌ها نیز در معرض خطر انقراض قرار دارند. حفاظت از محیط‌زیست و گونه‌های در حال انقراض نیازمند همکاری و تلاش‌های جهانی است.
سازمان‌های بین‌المللی مانند CITES(پیمان تجارت بین‌المللی گونه‌های جانوری و گیاهان وحشی در معرض خطر) تلاش می‌کنند تا با نظارت بر تجارت حیوانات وحشی و گونه‌های گیاهی ارزشمند، از انقراض آن‌ها جلوگیری کنند، همچنین افزایش آگاهی عمومی و آموزش مردم درباره اهمیت حفاظت از محیط‌زیست و گونه‌های در حال انقراض می‌تواند نقش مهمی در کاهش تهدیدات زیست‌محیطی ایفا کند. به‌طور کلی، حفاظت از حیوانات و گونه‌های در حال انقراض و محیط‌زیست نیازمند توجه و تلاش‌های جدی از سوی همه افراد جامعه است. با همکاری و همبستگی جهانی، می‌توانیم آینده‌ای پایدارتر و سالم‌تر برای نسل‌های آینده فراهم کنیم.
امیر فرح‌نسب، متخصّص علوم محیط‌زیست، تنوّع زیستی و اکولوژی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: ۱۳ اسفند مقارن با ۳ مارس به‌عنوان روز جهانی حیات‌وحش نام‌گذاری شده و این روز فرصتی مغتنم، برای تأمل در اهمیت تنوع زیستی و نقش حیاتی آن در زندگی بشر و اکوسیستم‌های طبیعی به شمار می‌رود. این روز بهانه‌ای است برای افزایش آگاهی عمومی مردم درباره گونه‌های گیاهی و جانوری که در معرض خطر انقراض قرار دارند، همچنین لزوم حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی آن‌ها که از موارد مهم در موضوع محیط‌زیست و گونه‌های جانوری است.
وی با اشاره به دنیای حیوانات در محیط‌زیست می‌افزاید: حیات‌وحش شامل گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی است که بخش مهمی از چرخه زیستی زمین را تشکیل می‌دهند. این موجودات در کنار هم اکوسیستم‌های پایداری را به وجود آورده و خدمات متعدّدی همچون تأمین غذا، تصفیه هوا، تنظیم اقلیم و حفظ تعادل زیستی را برای انسان و طبیعت فراهم می‌کنند.
این عضو گروه علوم پایه دانشگاه فرهنگیان تشریح می‌کند: از بین رفتن هر گونه گیاهی و حیوانی از زنجیره محیط‌زیستی تأثیری جبران‌ناپذیر بر اکوسیستم خواهد داشت که متأسفانه فعالیت‌های انسانی همچون جنگل‌زدایی، تغییرات اقلیمی، شکار غیرقانونی و آلودگی‌های زیست‌محیطی، حیات‌وحش را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.
فرح‌نسب با اشاره به گونه‌های انقراضی حیوانات می‌گوید: بسیاری از گونه‌ها به دلیل کاهش زیستگاه و تغییرات محیطی در معرض خطر انقراض قرار دارند، به‌عنوان مثال گونه‌هایی مانند یوزپلنگ آسیایی، خرس سیاه آسیایی، فوک دریای خزر، گور ایرانی(زیرگونه‌ای از گورخر آسیایی است که در معرض خطر انقراض قرار دارد)، گوزن زرد ایرانی و مواردی دیگر که باید توجه داشت، برخی گونه‌های نادر پرندگان مانند هوبره، اردک سرسفید و بالابان، همچنین تعدادی از گونه‌های خزنده، گونه‌هایی از ماهی‌ها از جمله ماهی آفانیوس(گورخری) اصفهانی و کپوردندان و دوزیستانی چون سمندرها در کشور ما آسیب‌پذیر و در آستانه انقراض‌اند.
وی با بیان اینکه گونه‌های حیوانات انقراضی با کاهش شدید جمعیت روبه‌رو هستند و این موضوع زنگ خطری جدی برای آینده تنوع زیستی، گیاهی و جانوری در کشور ایران محسوب می‌شود، خاطرنشان می‌کند: معضل محیط‌زیستی، گیاهی و جانوری در بر دارنده لزوم مشارکت همگانی در حفاظت از حیات‌وحش است، همچنین حفاظت از حیات‌وحش تنها وظیفه دولت‌ها و سازمان‌های دیگر نیست، بلکه همه ما در قبال این میراث طبیعی مسئول هستیم.
این دارنده فلوشیپ حکمرانی دریاهای منطقه‌ای و علوم اقیانوس پیرامون راه‌های حفاظت از محیط‌زیست تصریح می‌کند: کاهش مصرف پلاستیک، حفظ زیستگاه‌های طبیعی، حمایت از سازمان‌های فعّال در حوزه طبیعت، و افزایش آگاهی عمومی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به حفاظت از این گنجینه‌های ارزشمند کمک کند.
فرح‌نسب می‌افزاید: روز جهانی حیات‌وحش فرصتی است تا به ارزش و اهمیت طبیعت پیرامون خود بیشتر بیندیشیم و برای حفظ آن گام‌های مؤثرتری برداریم، زیرا حفاظت از گونه‌های جانوری و زیستگاه‌های آن‌ها نه تنها به سود محیط‌زیست، بلکه به سود نسل‌های آینده خواهد بود.
وی تاکید می‌کند: هر یک از ما می‌توانیم با افزایش آگاهی و اقدامات مسئولانه، نقشی در حفظ این سرمایه‌های گران‌بها ایفا کنیم.
این پایه‌گذار گیاه بوم‌گردی شهری می‌گوید: هر چند که انقراض یک پدیده کاملاً طبیعی است و از ابتدای شکل‌گیری حیات روی کره زمین وجود داشته، امّا امروزه سرعت از بین رفتن گونه‌ها بیشتر از گذشته افزایش یافته است.
فرح‌نسب با اشاره به فناوری‌های نوین در راستای مقابله با بحران انقراض اضافه می‌کند: یکی از راهکارهای نوین برای مقابله با بحران انقراض گونه‌های حیوانی، بهره‌گیری از فناوری‌های اصلاح ژنتیکی است که با استفاده از تکنیک‌هایی مانند ویرایش ژنوم CRISPR و کلون‌سازی، دانشمندان در تلاش‌اند تا گونه‌های در معرض خطر را از نابودی نجات دهند، همچنین این فناوری‌ها می‌توانند به افزایش تنوع ژنتیکی، افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها و بهبود توانایی سازگاری با تغییرات محیطی کمک کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: برخی پژوهشگران در حال بررسی امکان احیای گونه‌هایی هستند که در دهه‌های اخیر منقرض شده‌اند، مانند ماموت‌ها و برخی از گونه‌های پرندگان نادر که امیدواریم با همکاری یکدیگر برای مادرمان زمین، یعنی تنها سکونتگاه فعلی بشر، موثّر باشیم و با آگاهی و انتقال این آموزه‌ها به سایران، از تنوّع زیستی شگفت‌انگیز گیاهی و جانوری آن حفاظت کنیم، زیرا این میراث ارزشمند و خاص در دل کشورمان ایران بوده و باید آن را به درستی و امانت به نسل آینده منتقل کنیم.
