سایه روشن‌های طلای سیاه
ایسنا/اصفهان دکترای مدیریت و آینده‌پژوهی انرژی گفت: نفت دیگر اسطوره بی‌رقیب توسعه نیست، زیرا جهان به سوی انرژی‌های نو می‌شتابد و تمدن آینده بر محور خورشید خواهد چرخید.
ساسان صفریان در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به این پرسش که آیا نفت همچنان یک منبع استراتژیک در جهان امروز محسوب می‌شود یا خیر؟ اظهار کرد: نفت، دیگر مانند گذشته یک منبع استراتژیک تلقی نمی‌شود؛ نه اینکه به‌کلی از استراتژیک بودن خارج شده باشد، بلکه جایگاه پیشین خود را از دست داده است. دلیل اصلی این موضوع، کاهش وابستگی کشورهای مختلف به نفت و حرکت پرشتاب آن‌ها به‌سوی انرژی‌های تجدیدپذیر است. حتی کشورهایی که در حال حاضر جزو صادرکنندگان بزرگ نفت در جهان هستند مانند عربستان و امارات به سمت توسعه انرژی‌های پاک روی آورده‌اند.
وی افزود: این کشورها به خوبی دریافته‌اند که منابع نفتی روزی پایان می‌یابند و استمرار اتکای به نفت، نمی‌تواند آینده پایدار و مطمئنی برای آن‌ها تضمین کند، بنابراین در تدوین راهبردهای بلندمدت کشور، لازم است جایگاه نفت به‌تدریج به انرژی‌های تجدیدپذیر، گردشگری و سایر حوزه‌هایی که قابلیت جایگزینی دارند، واگذار شود.
دکترای مدیریت و آینده‌پژوهی انرژی ادامه داد: ما کشوری چهار فصل هستیم. از نظر اقلیم، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای گردشگری داریم، همچنین با وجود بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، انرژی خورشیدی می‌تواند به‌سادگی جایگزین نفت شود. به باور من، ایران این پتانسیل را دارد که با بهره‌گیری از منابع خدادادی خود، مسیر جایگزینی نفت را هموار کند و از بحران‌های احتمالی آینده که گریبان‌گیر نسل‌های بعد خواهد شد، عبور نماید.
صفریان در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان هم‌زمان با بهره‌برداری از منابع نفتی، سایر انرژی‌های پاک را نیز توسعه داد؟ گفت: باید به الگوهایی مانند عربستان و امارات اشاره کنم. این کشورها به‌واقع در حال اجرای بهترین الگوهای ممکن‌اند. عربستان با پروژه‌هایی نظیر نئوم و امارات با طرح‌های پیشرفته خود، مسیر توسعه پایدار را با تکیه بر انرژی‌های نو دنبال می‌کنند. حتی قطر نیز در این مسیر گام برداشته است. ما نیز باید متناسب با وسعت کشور، اقلیم متنوع و آفتاب‌خیز بودن اکثر نقاط ایران، بخش قابل‌توجهی از درآمدهای نفتی‌مان را صرف توسعه زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر کنیم. باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که اگر روزی ذخایر نفتی پایان یافت، دچار بحران جدی نشویم و در سایر حوزه‌ها نیز مسیر توسعه را طی کرده باشیم تا بتوانیم به‌راحتی منابع جایگزین را وارد مدار اصلی اقتصاد کشور کنیم، اما در مورد پایدارسازی درآمدهای نفتی، به‌نظر من زمانی می‌توانیم از درآمد پایدار نفتی صحبت کنیم که هم‌زمان با تولید و فروش نفت، سایر منابع اقتصادی‌مان را نیز توسعه دهیم. این امر شامل توسعه صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت است.
وی افزود: نباید خود را به نفت خام وابسته نگه داریم. لازم است صنایع فرسوده‌مان را بهسازی و نوسازی کنیم و از دانش بومی و ظرفیت‌های منطقه‌ای بهره ببریم. بدون این استراتژی، صنعت نفت ایران در آینده‌ای نه‌چندان دور دچار فرسودگی می‌شود، بازدهی لازم را از دست می‌دهد و حتی استخراج نفت با تکنولوژی فعلی، دیگر صرفه اقتصادی نخواهد داشت. به همین دلیل، ما نیازمند یک استراتژی مدون، فناورانه و بلندمدت هستیم؛ استراتژی که بر پایه استفاده از فناوری‌های نوین، شرکت‌های دانش‌بنیان و ارتقای زیرساخت‌های نفتی استوار باشد.
دکترای مدیریت و آینده‌پژوهی انرژی اضافه کرد: توسعه صنایع بالادستی و پایین‌دستی، کاهش خام‌فروشی و حرکت به‌سمت بهره‌برداری متنوع و ارزش‌افزوده بیشتر از نفت، ضرورتی غیرقابل‌چشم‌پوشی است. این دقیقاً همان کاری است که عربستان و امارات انجام داده‌اند؛ حتی کشوری مانند عراق هم شروع به حرکت در این مسیر کرده است، اما متأسفانه ما عقب مانده‌ایم. به‌نظرم، یکی از دلایل این عقب‌ماندگی آن است که وزارت‌خانه ما دچار نوعی روزمرگی شده و هیچ استراتژی کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت مشخصی ندارد. گویی مدیران ما صرفاً مهمانانی هستند که مدتی پشت میز می‌نشینند و بعد می‌روند. در ده سال اخیر، هیچ برنامه یا سند جامع و مؤثری از وزارت نفت ندیده‌ام. اگر هم سندی بوده، بیشتر حالت کاغذی و صوری داشته؛ چیزی برای اجرا و تحول واقعی در آن مشاهده نکرده‌ام.
