به گزارش ایرنا، تاریخ پر فراز و نشیب ایران، این دیار کهن، یادآور رخدادهای بسیاری است که اصفهان، قلب تپنده آن بوده است. از نهضت مشروطه تا انقلاب شکوهمند اسلامی و هشت سال دفاع مقدس، نام نگین فیروزه ای ایران همواره با سربلندی و افتخار بر تارک تاریخ این مرزوبوم می‌درخشد.

چهاردهم مرداد، سالروز صدور فرمان مشروطه، فرصتی است تا دوباره نقشی را که این شهر در آن برهه حساس ایفا کرد، ورق بزنیم و بر آن درنگ کنیم.

کارشناسان تاریخ، جنبش مشروطه‌خواهی در اصفهان را حرکتی اصیل و ریشه‌دار می‌دانند که رنگ و بوی مذهبی و ملی آن، از دیگر نقاط کشور پررنگ‌تر بود. این جنبش با تفسیر و تعبیری شریعت خواهانه همراه شد و مردم اصفهان با هوشیاری ملی بی‌نظیری، در نبرد با استعمارگران، به‌ویژه استعمار انگلیس، پیشگام بودند.

عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و رئیس سابق مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان، در گفت و با ایرنا گفت: انقلاب مشروطه با به چالش کشیدن حکومت قاجار، پایه‌های نظام سنتی را لرزاند و فرصتی فراهم آورد تا صدای مخالفان سرکوب شده و انتقادهای ناگفته به گوش رسد.

مسعود کثیری تصریح کرد: انقلاب مشروطه، نیروهای گوناگون را از شهرهایی چون اصفهان، تبریز و بختیاری به میدان کشاند و به آن‌ها مجال عرض اندام داد، به‌واقع، اصفهان و ایل بختیاری، دوشادوش تهران و تبریز، سهمی اساسی در پیروزی این نهضت داشتند.

وی اضافه کرد: زمانی که تبریز در محاصره نیروهای روس بود و بیم نابودی مشروطه می‌رفت، نیروهای بختیاری به درخواست علمای اصفهان، شهر را از دست عمال محمدعلی شاه آزاد کردند و به فرماندهی سردار اسعد بختیاری راهی تهران شدند.

وی ادامه داد: هم‌زمان با این حرکت، مجاهدین گیلان به رهبری سپهدار اعظم تنکابنی و یپرم‌خان ارمنی از شمال به پایتخت یورش بردند، سرانجام، این دو سپاه از جنوب و شمال به هم پیوستند و پس از نبردی سخت، قشون شاه را در هم کوبیدند و پیروزی انقلاب مشروطه را رقم زدند.

وی خاطرنشان کرد: این پیروزی مدیون قیام مردم اصفهان علیه حاکم مستبد، اقبال‌الدوله، و درخواست کمک آیت‌الله نورالله نجفی اصفهانی و آقانجفی اصفهانی از ایل بختیاری بود. فتح اصفهان و پناهنده شدن اقبال‌الدوله به کنسولگری روس، زمینه‌ساز سقوط محمدعلی شاه قاجار و پایان استبداد صغیر شد

مشروطه اسلامی و نقش روحانیت و مطبوعات در اصفهان

موسی نجفی، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان، که مشروطه‌خواهی در این شهر را از ۲ جنبه عقیدتی و سیاسی بررسی کرده، معتقد است در دوره نخست، از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۶ هجری قمری، آیت‌الله حاج‌آقا نورالله اصفهانی سکان رهبری «انجمن مقدس ملی اصفهان» را در دست گرفت و باعث شد روحانیت، مهم‌ترین اهرم سیاسی شهر را در اختیار داشته باشد.

وی تاکید دارد: حضور پررنگ روحانیون در جنبش مشروطیت چنان بود که حتی احمد کسروی، با وجود نگاه لائیک خود، آن را «مشروطه اسلامی» نامید.

وی ادامه داد: در دوره دوم، از سال ۱۳۲۷ تا کمی پیش از آغاز جنگ جهانی اول، خوانین مقتدر بختیاری به درخواست علمای اصفهان وارد صحنه شدند. در کنار این رخدادها، مطبوعات اصفهان نیز نقشی حیاتی ایفا کردند.

وی اضافه کرد: نشریات اصفهان با تبیین فضیلت آزادی و نکوهش استبداد با تفسیری شریعت خواهانه، به آگاهی‌بخشی مردم پرداختند. آنان از نفی استعمار روس و انگلیس، مردم‌دوستی و تحولات سایر نقاط کشور و جهان می‌نوشتند و با انتشار پیام‌های تلگرافی علما، آگاهی دهی ملی را عمق بخشیدند.

بدون تردید این شیوه آگاهی رسانی، به گفته نجفی، اصالت و عمق بیشتری نسبت به سایر شهرها در آن دوران داشت و نشان دهنده هوشیاری عمیق مردم این خطه بود.

قیام تحریم تنباکو نیز گواهی دیگر بر پیشگامی مردم اصفهان در نبردهای آزادی خواهانه است که نشان می‌دهد ریشه‌های آگاهی و مقاومت در این شهر، به سال‌ها پیش از مشروطه بازمی‌گردد.

اصفهان در سپیده‌دم جنبش مشروطیت ایران، نه تنها یک شهر حامی، که به مثابه یکی از کلیدی‌ترین کانون‌های تحول و پیشرفت این نهضت ملی قد علم کرد. این شهر تاریخی با پیشینه‌ای غنی از علم و فرهنگ، در دورانی که استبداد محمدعلی شاهی بر کشور سایه افکنده بود، به یکی از استوارترین پایگاه‌های مشروطه‌خواهان تبدیل شد و نقشی بی‌بدیل در به ثمر رسیدن انقلاب و استقرار حاکمیت قانون ایفا نمود.

شکل‌گیری هسته‌های مقاومت: انجمن مقدس ملی اصفهان

در بحبوحه خفقان پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی، اصفهان از نخستین شهرهایی بود که فریاد مشروطه خواهی را زنده نگاه داشت. به گواه اسناد تاریخی، یکی از مهم‌ترین نهادهای مدنی و سیاسی آن دوران، «انجمن مقدس ملی اصفهان» بود که به مرکز ثقل تصمیم‌گیری‌ها و هدایت حرکت‌های مردمی در این خطه بدل شد.

بر اساس اسناد منتشر شده توسط موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی ایران، «انجمن مقدس ملی اصفهان» که با حضور و هدایت علمای برجسته‌ای چون آقا نورالله نجفی اصفهانی و مشارکت اصناف و تجار شکل گرفت، اداره امور شهر را پس از اخراج اقبال‌الدوله، حاکم مستبد وقت، بر عهده گرفت و خانه شخصی آقانورالله نجفی، که امروز به «خانه مشروطیت اصفهان» شهرت دارد، به محل گردهمایی آزادی‌خواهان و برنامه‌ریزی برای مبارزات تبدیل شده بود.