در حالی که تولید پسماند در کشور بالاتر از میانگین جهانی است، توجه به راه‌های مدیریت پسماند و پاکسازی زمین از اهمیت زیادی برخوردار است. طرفداران و فعالان پاکیزگی محیط زیست هر سال در «روز جهانی پاکسازی زمین» به خیابان ها، اماکن عمومی شهرها، فضاهای سبز، سواحل رودخانه و دریا می‌روند تا با جمع‌آوری زباله سهمی حتی کوچک در پاکیزه‌سازی زمین داشته باشند.

روز جهانی پاکسازی زمین World Cleanup Day یک رویداد جهانی محیط‌ زیستی است که هرساله ۱۵ سپتامبر در بیش از ۱۵۰ کشور جهان و با حضور حدود ۱۸ میلیون داوطلب به‌منظور پاکسازی کره زمین از زباله‌ها و با هدف معطوف کردن توجه به خطرات ناشی از انباشت زباله و ارتقای سطح حس مسئولیت‌پذیری انسان‌ها درباره مسئله پسماند برگزار می‌شود. پسماند و مدیریت آن در دنیای امروز یکی از بزرگترین چالش‌های پیش روی محیط زیست است به‌طوری که زمین با انوع پسماندها از پسماندهای غذایی گرفته تا پسماندهای الکترونیک و در سال‌های اخیر با پسماندهای کرونایی دست و پنجه نرم می‌کند این در حالیست که  با مدیریت پسماندهای تولیدی می توانیم به سرمایه گذاری در محیط زیست بپردازیم.

به گفته شینا انصاری - مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران - زمین  به علت انواع مخاطرات و آلودگی‌هایی که بشر به وجود آورده است، در وضعیت ناسالمی به سر می برد که این وضعیت وظیفه انسان را در برابر حفظ و حراست از تنها سکونتگاه بشر بیش از پیش پررنگ می‌کند. بدین جهت روز جهانی پاکسازی زمین فرصت مغتنمی برای گسترش آگاهی در این زمینه است.

انصاری در ادامه اظهار می‌کند: منابع طبیعت فرصتی برای انسان است و برای استمرار زیست و زندگی بشر ضروری است اما امروزه این فرصت ارزشمند به دست خود انسان‌ها در معرض نابودی قرار گرفته است. استفاده از پلاستیک‌های یک‌بار مصرف و تولید زباله‌های پلاستیکی باعث آلودگی زمین شده، به‌طوری که در سال‌های اخیر تولید زباله بیش از پیش افزایش یافته است.

او روز جهانی پاکسازی زمین را تلنگری می‌داند تا بیش از پیش به موضوع پر اهمیت حفظ و حراست از زمینی که تنها مأمن و پناهگاه انسان به شمار می‌رود، پرداخته شود و این فرصت را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد تا برای حیات سیاره‌ای که روی آن زندگی می‌کنند، کاری کنند. از این رو بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان با شرکت در برنامه‌های پاکسازی طبیعت در این روز نمادین بر خطرات نابودی زمین توسط پسماندها بویژه پسماندهای سمی صنعتی و پسماندهای پلاستیکی تاکید می کنند. ابتکار عمل‌های متعدد فعالان محیط زیست با تاثیر بر ارتقای آموزش عمومی در مورد خطرات مرتبط با پراکنده شدن زباله در طبیعت می‌تواند در میان‌مدت اثرات نامطلوب پلاستیک و پسماند را در طبیعت کاهش دهد.

بر اساس آمار world Population Review (سازمانی که داده‌های آماری جمعیتی به روز را درباره تمامی کشورها ارائه می‌دهد) در سال ۲۰۲۱ ایران رتبه ۱۷ در تولید زباله را داشت همچنین به نقل از اطلس کلانشهر تهران هر فرد به‌طور متوسط سالانه شش برابر وزن خود زباله تولید می‌کند. متوسط سرانه زباله تولید شده در تهران ۳۲۰ کیلوگرم است. از سوی دیگر در حالی که سرانه تولید زباله در جهان حدود ۱۱۰ کیلوگرم در سال و سرانه روزانه در مقیاس جهانی ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم است، این رقم در ایران ۶۰۰ گرم و در شمال شهر تهران ۱۲۰۰ گرم است.

همچنین تکثر کیسه‌های پلاستیکی در تفکیک پسماندها و بازیافت آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس آمار جهانی، ایران جزو ۲۰ کشور اول دنیا در تولید زباله پلاستیکی است. سالانه ۴ میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌شود که نیم میلیون تن از آن مربوط به کیسه های پلاستیکی است. هر ایرانی روزانه به‌طور متوسط  سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که ۹۶درصد از آن‌ها مستقیم وارد سطل زباله می‌شود.

با آموزش و ترغیب شهروندان به استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای به جای کیسه‌های پلاستیکی این آمار پایین خواهد آمد و فرهنگ استفاده از کیسه‌های قابل شست وشو نیز در کشور ایجاد می‌شود.

به گفته محمد الموتی - کارشناس حوزه پسماند - در رابطه با جایگاه محیط زیست در موضوع مدیریت پسماند، وقتی فاکتور محیط زیست را در مسئله مدیریت پسماند بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که به هیچ وجه اهمیتی به محیط زیست داده نشده است. در کشور ما به علت نبود مدیریت سیستماتیک پسماند، در بیش از ۸۰ درصد روستاها نقطه‌ای وجود دارد که پسماند دپو و سوزانده می‌شود و تولید شیرابه می‌کند. جانمایی ۳۷ هزار نقطه دپوی زباله درست انجام نشده است و شیرابه حاصل از این پسماند به‌طور مستقیم وارد منابع آب زیرزمینی و به تبع آن وارد آب کشاورزی می‌شود. همچنین این وضعیت باعث می‌شود تا آب دارای فلزات سنگین شود و جانمایی نادرست برخی محل‌های دپوی زباله باعث شده تا شیرابه آن به آبخوان‌ها نشت کند.

این کارشناس حوزه پسماند اضافه می‌کند: وقتی تفکیک پسماند به‌درستی مدیریت نشود، در مرحله انتقال نیز به علت استفاده از وسایل حمل و نقل غیراستاندارد مسیر انتقال مملو از زباله خواهد شد و این موضوع سبب  ایجاد گازهای مختلف می‌شود که آلودگی هوا را در پی خواهند داشت. متاسفانه مسئولان مدیریت پسماند تصور می‌کنند که مدیریت پسماند تنها برداشتن زباله از جایی و انتقال به جای دیگر و در نهایت سوزاندن آن است. 

الموتی با اشاره به موضوع پسماندهای پلاستیکی و تجدیدناپذیر می‌گوید: دستورالعمل‌های ناقصی برای مدیریت، رسیدگی و نظارت بر پسماندهای پلاستیکی وجود دارد اما همان‌ها نیز اجرا نمی‌شود. ما نیازمند نهادینه کردن موضوع مدیریت پسماند، مدیریت پاکیزگی و مدیریت زندگی سالم برای تولید پلاستیک در خانواده‌ها هستیم. باید سبک زندگی سالم زیست محیطی در کشور ما تبدیل به ارزش و هنجار شود.  

اطلاع‌رسانی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند راهی مناسب برای فرهنگ سازی بیشتر در جهت کاهش تولید پسماند و شیوه‌های صحیح دفع آن باشد اما همه اینها زمانی ممکن می‌شود که آنان اقناع شوند که نفع نهایی این اقدامات به خود آن‌ها برمی‌گردد. اگر مردم تاثیر تفکیک پسماند یا رعایت دیگر ملزومات زیست محیطی را در زندگی روزمره خود ببینند حتما خودشان برای این کارها پیش‌قدم می‌شوند.