نظام رتبه‌بندی QS یکی از معتبرترین و شناخته‌شده‌ترین نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در سطح جهان است که هر ساله فهرستی از برترین دانشگاه‌های دنیا را منتشر می‌کند. این نظام از ۲۰۰۴ توسط شرکت Quacquarelli Symonds در انگلستان آغاز به کار کرده و امروزه به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مراجع ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها، مورد توجه دانشگاه‌ها، پژوهشگران و دانشجویان قرار گرفته است.

معیارهای اصلی رتبه‌بندی QS شامل شهرت آکادمیک(Academic Reputation)، شهرت کارفرمایان(Employer Reputation)، نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو، میزان استناد به مقالات پژوهشی اعضای هیئت علمی، نسبت اعضای هیئت علمی بین‌المللی و نسبت دانشجویان بین‌المللی است. هر یک از این معیارها با ضریب اهمیت خاصی در سنجش نهایی نقش دارند. به طور مثال، شهرت آکادمیک و کارفرمایان با وزن بیشتری مورد توجه این نظام قرار می‌گیرند.

نتایج رتبه‌بندی QS می‌تواند نقش مهمی در جذب دانشجویان بین‌المللی، ارتقای سطح همکاری‌های علمی و افزایش اعتبار جهانی دانشگاه‌ها داشته باشد. علاوه بر رتبه‌بندی کلی، QS رتبه‌بندی‌های موضوعی و منطقه‌ای هم ارائه می‌دهد که کمک می‌کند دانشگاه‌ها نقاط قوت و ضعف خود را بهتر شناسایی کنند و برای بهبود جایگاه خود گام بردارند.

در همین راستا با علی منصوری، رئیس علم سنجی دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

ثبت رسمی دانشگاه اصفهان در نظام رتبه‌بندی QS چه تأثیری بر اعتبار بین‌المللی دانشگاه خواهد داشت و این امر چه فرصت‌ها یا دستاوردهایی را برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی به همراه دارد؟

نظام‌های بین‌المللی رتبه‌بندی دانشگاه‌ها با هدف ارزیابی فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی و سایر فعالیت‌های دانشگاه‌ها ایجاد شده‌اند. نتایج این رتبه‌بندی‌ها، دانشگاه‌ها را در تعیین اهداف خود، برندسازی و جذب دانشجویان و اعضای هیئت علمی برجسته یاری می‌کند. از معتبرترین این نظام‌ها می‌توان QS، تایمز و شانگهای را نام برد که QS با توجه به شاخص‌هایی مانند آموزش، پژوهش، ارتباطات بین‌المللی و شهرت علمی اقدام به ارزیابی دانشگاه‌ها می‌کند.
در همین راستا، ثبت رسمی یک دانشگاه در نظام رتبه‌بندی QS می‌تواند تأثیرات مثبت قابل توجهی بر اعتبار بین‌المللی و فرصت‌های دانشجویان و اعضای هیئت علمی داشته باشد. این امر به‌طور کلی باعث افزایش اعتبار و شهرت دانشگاه در سطح جهانی می‌شود و فرصت‌های جدیدی را برای همکاری‌های علمی، تبادل دانشجو و استاد و جذب دانشجویان و اعضای هیئت علمی برجسته فراهم می‌کند.

این موضوع باعث می‌شود دانشگاه در سطح بین‌المللی به‌عنوان یک مؤسسه معتبر آموزشی شناخته شود که این امر بر جذب دانشجویان، اعضای هیئت علمی برجسته و بودجه‌های پژوهشی تأثیرگذار خواهد بود، همچنین این عضویت فرصت همکاری علمی و مشارکت بیشتر با دانشگاه‌های هم‌تراز در جهان را فراهم می‌کند. قرار گرفتن در این رتبه‌بندی دانشگاه را به سمت بهبود مستمر در آموزش، پژوهش، اشتغال‌پذیری و مشارکت بین‌المللی سوق می‌دهد و دستاوردهای بزرگی برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی به همراه دارد.

فرایند ارزیابی QS چگونه بود و دانشگاه اصفهان برای عبور موفق از چالش‌ها و دستیابی به استانداردهای این نظام چه اقدامات ویژه‌ای انجام داد؟

فرایند ارزیابی QS شامل بررسی دانشگاه براساس معیارهایی مانند کیفیت آموزش، پژوهش، قابلیت اشتغال‌پذیری و بین‌المللی‌سازی است. داده‌های مورد ارزیابی یا از سوی دانشگاه به‌صورت خوداظهاری ارائه می‌شود یا بر پایه نظرسنجی از کارفرمایان و متخصصان و از طریق پایگاه‌های استنادی بین‌المللی گردآوری و تحلیل می‌شود.

برای حضور دانشگاه اصفهان در این نظام، ابتدا با تشکیل کمیته علم‌سنجی و برگزاری جلسات منظم با حضور مسئولان عالی‌رتبه، شاخص‌ها بررسی و وضعیت موجود و مطلوب دانشگاه احصا شد. سپس با برنامه‌ریزی دقیق و همراهی تمام ارکان، نسبت به آماده‌سازی داده‌ها و تکمیل فرایند ثبت‌نام اقدام شد و دانشگاه برای نخستین بار به جمع دانشگاه‌های حاضر در رتبه‌بندی QS پیوست.

براساس بازخورد نظام QS، اصلی‌ترین نقاط قوت و ضعف دانشگاه اصفهان کدام‌اند و برای تقویت یا رفع آن‌ها چه برنامه‌ای دارید؟

حضور در نظام رتبه‌بندی به معنای برتر بودن در همه زمینه‌ها نیست؛ دانشگاه اصفهان در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و شهرت علمی و بین‌المللی جایگاه مناسبی دارد، اما در مقایسه با برخی دانشگاه‌های برتر کشور و دنیا به افزایش کمّی و کیفی تولیدات پژوهشی، تقویت تأثیرگذاری علمی، توسعه همکاری‌های بین‌المللی، برندسازی آموزشی و مهارت‌محور کردن آموزش نیازمند است. نقاط قوت دانشگاه شامل اعتبار جهانی، کیفیت آموزش، اعضای هیئت علمی پرتعداد و رشته‌های متنوع است. در عین حال ارتقای شاخص‌هایی مانند بودجه، زیرساخت‌ها، جذب دانشجویان بین‌المللی و توسعه همکاری‌های جهانی باید در دستور کار باشد تا دانشگاه بتواند به رتبه‌ای شایسته‌تر دست یابد و محیطی توانمندتر برای کارکنان و دانشجویان فراهم کند.

با توجه به پذیرش در QS، دانشگاه چه راهبردهایی برای تثبیت و ارتقای رتبه جهانی خود و بهبود شاخص‌هایی مثل اشتغال‌پذیری و حضور بین‌المللی پیش‌بینی کرده است؟

اولین اقدام این است که جایگاه فعلی تثبیت شود و برای دستیبای به رتبه بهتر برنامه ریزی لازم صورت گیرد. دانشگاه اصفهان با همراهی اعضای هیئت علمی،کارشناسان و مسئولان دانشگاه برای کسب جایگاه مناسب برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده است.

دانشگاه‌ها برای تثبیت و ارتقای رتبه جهانی خود در نظام رتبه‌بندی QS و بهبود شاخص‌هایی مانند اشتغال‌پذیری و حضور بین‌المللی، راهبردهایی را اتخاذ می‌کنند که معمولاً شامل تقویت پژوهش، ارتقای کیفیت آموزش، افزایش همکاری‌های بین‌المللی، بهبود زیرساخت‌ها و امکانات، و تمرکز بر اشتغال‌پذیری فارغ‌التحصیلان است.

دانشگاه‌ اصفهان تلاش می‌کند تا با افزایش تعداد و کیفیت مقالات بین المللی، ارتقای اثرگذاری این مقالات، مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی بین‌المللی و حمایت از پژوهشگران، جایگاه خود را در رتبه‌بندی‌ مذکور بهبود بخشد.

توسعه برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، فراهم کردن فرصت‌های بیشتر برای دانشجویان در پروژه‌های تحقیقاتی و استفاده از روش‌های نوین آموزشی از جمله راهکارهایی است که به ارتقای کیفیت آموزش و در نتیجه بهبود رتبه دانشگاه اصفهان کمک می‌کند.
توسعه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه‌های مختلف، از جمله تبادل استاد و دانشجو، برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های مشترک، و مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی جهانی، همکاری در انتشار بروندادهای پژوهشی به ارتقای حضور بین‌المللی دانشگاه و افزایش اعتبار آن کمک می‌کند.

فراهم کردن امکانات و تجهیزات لازم برای آموزش و پژوهش، از جمله کتابخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها و فضاهای آموزشی مناسب، از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا دانشگاه اصفهان اقدام به توسعه گسترده زیرساخت‌های پژوهشی و آموزشی در سال‌های اخیر کرده و تفاهم‌نامه‌های متعددی با شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ در راستای توسعه آزمایشگاه.ها و موارد دیگر منعقد کرده و با برنامه‌ریزی به دنبال توسعه بیش از پیش نیز است.

یکی از تفاوت‌های نظام رتبه‌بندی QS با سایر نظام‌های رتبه‌بندی، تأکید این نظام رتبه‌بندی بر کیفیت فارغ‌التحصیلان و اشتغال‌پذیری آن‌ها است. دانشگاه اصفهان با همکاری با صنایع و بازار کار یا محوریت دفتر ارتباط با صنعت و جامعه و با برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت‌محور و ارائه خدمات مشاوره شغلی، تلاش می‌کند تا فارغ‌التحصیلان خود را برای ورود به بازار کار آماده کنند و از این طریق، شاخص اشتغال‌پذیری را بهبود بخشند.

جذب دانشجویان و اساتید برجسته از کشورهای مختلف، به تنوع فرهنگی و علمی دانشگاه و به ارتقای رتبه جهانی آن نیز کمک می‌کند. دانشگاه اصفهان به دلیل موقعیت منطقه‌ای، فضای کالبدی بسیار زیبا و وجود زیرساخت‌های گسترده آموزشی و پژوهشی مورد اقبال دانشجویان از کشورهای مختلف است و دانشگاه برای توسعه این ظرفیت برنامه‌ریزی زیادی انجام داده و امیدوار است که در سال‌های آینده دانشگاه اصفهان در بین دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی دانشجویان را جذب کند.