زنگ خطر برای نابودی تالاب بین‌المللی گاوخونی
در حالی که حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب گاوخونی طبق مطالعات رسمی، سالانه ۱۷۶ میلیون مترمکعب برآورد شده، این تالاب طی دو دهه گذشته از دریافت آن محروم مانده و اکنون در آستانه نابودی کامل قرار گرفته است؛ وضعیتی که کارشناسان از آن به عنوان یکی از جدی‌ترین بحران‌های اکولوژیک کشور یاد می‌کنند.
خبرگزاری فارس - اصفهان؛ تالاب بین‌المللی گاوخونی، یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های خشک‌سرزمینی ایران، اکنون به نماد بی‌توجهی به محیط زیست در سیاست‌های آبی کشور بدل شده است. این تالاب که زمانی نقش حیاتی در تعادل اکولوژیک منطقه، کنترل گردوغبار، و تنوع زیستی استان‌های مرکزی کشور داشت، حالا مدت‌هاست که نفس‌های آخر را می‌کشد.سال‌ها بی‌توجهی به حق‌آبه این تالاب، برداشت‌های بی‌رویه از زاینده‌رود و نبود طرح‌های مؤثر برای تأمین آب، شرایطی را رقم زده که کارشناسان از آن به‌عنوان «نابودی قطعی» این زیست‌بوم یاد می‌کنند.در حالی که بر اساس مطالعات دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه شهرکرد، حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب گاوخونی ۱۷۶ میلیون مترمکعب در سال برآورد شده، این عدد در سال‌های اخیر نه تنها تأمین نشده، بلکه به‌کلی از برنامه‌ریزی‌های اجرایی کشور حذف شده است.
حق‌آبه‌ای که سال‌هاست فراموش شده
در همین زمینه، حامد یزدیان، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به وضعیت بحرانی تالاب گفت: عدد ۱۷۶ میلیون مترمکعب حق‌آبه تالاب گاوخونی عدد کوچکی نیست. این رقم حاصل یک مطالعه علمی و مشترک بین دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه شهرکرد است. یعنی مسئله فقط مربوط به استان اصفهان نیست؛ بلکه کل حوزه آبریز مورد بررسی قرار گرفته است.وی با انتقاد از عدم اجرای تکالیف قانونی در تأمین این حق‌آبه افزود: قانون برنامه توسعه صراحت دارد که وزارت نیرو موظف است در سال اول اجرای برنامه، حق‌آبه‌های زیست‌محیطی تالاب‌ها را تأمین کند. اما متأسفانه تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده و وضعیت تالاب‌ها روز به روز وخیم‌تر می‌شود.یزدیان با اشاره به مسئولیت مستقیم وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست در این بحران گفت: وزارت نیرو باید مدیریت منابع داشته باشد و جلوی اضافه‌برداشت‌ها را بگیرد یا اگر لازم است، طرح‌های جدید برای تأمین آب اجرا شود. اما متأسفانه حتی در همین مرحله هم مانع‌تراشی‌هایی دیده می‌شود. هر وقت طرح تأمین آبی مطرح می‌شود، اولین مخالفت از طرف خود سازمان محیط زیست است.نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی افزود: ما نمی‌گوییم از چه پروژه‌ای استفاده شود، بلکه می‌گوییم از هر روشی که دستگاه‌های مربوطه صلاح می‌دانند، این حق‌آبه باید تأمین شود. این یک مطالبه جدی مردم اصفهان است. تالاب زبان ندارد، اما ما نمایندگان مردم باید زبان آن باشیم.
بدهی آبی دو دهه‌ای به تالاب گاوخونی
داریوش گل‌علیزاده، مدیرکل محیط زیست و حفظ منابع طبیعی استان اصفهان حقابه اظهار داشت: حق ابه سالانه تالاب گاوخونی حدود ۱۷۶ میلیون مترمکعب تعیین شده، اما در شرایط خشکسالی، این تالاب برای ادامه حیات دست‌کم به ۸۰ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد.وی با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته برای صیانت از این تالاب اظهار داشت: امسال سند مالکیت ۴۷ هزار هکتار از اراضی تالاب گاوخونی به نام سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر شده است. پیش از این، این اراضی به‌عنوان اراضی ملی در اختیار منابع طبیعی قرار داشت.مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان با بیان اینکه تالاب‌ها به‌دلیل قرار گرفتن در پایین‌دست، شاخص عملکرد مدیریت منابع آب و سرزمین محسوب می‌شوند، تصریح کرد: شرایط بحرانی تالاب گاوخونی گویای ضعف جدی در مدیریت منابع آبی در مناطق بالادست است.گل‌علیزاده هشدار داد: خشک شدن تالاب گاوخونی نه‌تنها باعث نابودی خدمات اکوسیستمی آن خواهد شد، بلکه این منطقه را به کانون انتشار گرد و غبار تبدیل می‌کند که می‌تواند سلامت مردم منطقه را به‌طور جدی تهدید کند.وی همچنین برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی اطراف تالاب و صدور مجوز فعالیت‌های معدنی در مناطق پیرامونی را از دیگر عوامل تشدیدکننده وضعیت بحرانی تالاب عنوان کرد.مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان گفت: احداث استخرهای پرورش ماهی، تغییر کاربری اراضی و مصرف بی‌رویه منابع آبی در اطراف تالاب نیز تهدیدی جدی برای بقای آن به شمار می‌رود و باید هرچه سریع‌تر بررسی‌های زیست‌محیطی در این زمینه انجام شود.
گل‌علیزاده تأکید کرد: انتظار می‌رود در پروژه‌های انتقال آب از خلیج فارس یا دریای عمان به استان اصفهان، بخشی از منابع آبی واردشده به احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی اختصاص یابد و این منابع صرفاً در اختیار صنایع یا کشاورزی قرار نگیرد.
خشک شدن تالاب گاوخونی فقط یک بحران زیست‌محیطی نیست؛ این اتفاق پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی قابل توجهی نیز دارد. ورود ریزگردهای نمکی به اصفهان و شهرهای اطراف، تخریب کشاورزی و دامداری در مناطق هم‌جوار و مهاجرت روستاییان از جمله عواقب این وضعیت بحرانی است.در سال‌های اخیر، با تشدید تغییر اقلیم و کاهش بارندگی، حتی امید به احیای طبیعی این تالاب نیز کمرنگ شده است. از سوی دیگر، نبود یک اراده جدی در سطح ملی برای اجرای پروژه‌های انتقال آب یا بازتخصیص منابع موجود، بحران را به مرحله‌ای رسانده که کارشناسان آن را نقطه بی‌بازگشت می‌نامند.حق‌آبه گاوخونی فقط یک عدد در گزارش‌های فنی نیست؛ این عدد، معیاری از تعهد ما به محیط زیست، آیندگان و مسئولیت‌پذیری در برابر طبیعت است.
