به گزارش ایرنا، مهریه در نظام حقوقی ایران، یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زنان محسوب می‌شود که با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی و اقتصادی، به یکی از چالش برانگیزترین موضوعات در دعاوی حقوقی تبدیل شده است.

تجربیات سال‌های اخیر در رسیدگی به پرونده‌های مهریه نشان می‌دهد که رویکردهای سنتی و مبتنی بر تقابل، نه تنها به حل مشکل کمک نمی‌کند، بلکه در بسیاری موارد به تشدید اختلافات و افزایش هزینه‌های مادی و معنوی برای طرفین می‌انجامند.

زندانی شدن زوج به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه، نه تنها در عمل امکان پرداخت مهریه را از بین می‌برد، بلکه آسیب‌های جدی اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی نیز به همراه دارد.

از سوی دیگر، محروم شدن زوجه از حق قانونی خود یعنی مهریه، می‌تواند او را در شرایط دشوار اقتصادی قرار دهد و امنیت مالی وی را به خطر اندازد.

بنابراین، ضرورت دارد تا به دنبال راهکاری جامع و منعطف باشیم که منافع هر ۲ طرف را در نظر گرفته و به دنبال ایجاد توازن میان حقوق آن‌ها باشد.

براین اساس خبرنگار ایرنا گفت و گویی با جواد درستکار، مدرس دانشگاه، روانشناس و پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی در اصفهان انجام داد تا آثار و ابعاد تعهدات مهریه به نحو شفاف و کامل برای مردم تبیین شود.

ایرنا: مهریه تا چه حد می‌تواند متضمن یک زندگی آرام و دائمی باشد؟

تجربه نشان داده که تعیین مهریه بالا، تضمینی برای پایداری زندگی مشترک نیست، آنچه در واقع می‌تواند بنیان یک ازدواج موفق را شکل دهد، بررسی توانایی‌های زوجین، به‌ویژه مرد، در اداره یک زندگی مشترک است.

مهریه در اصل، یک سنت شرعی و قانونی است که با نیت احترام به زن و تأمین حداقلی امنیت اقتصادی او وضع شده است، اما اکنون، در بسیاری از موارد، مهریه به ابزاری برای سنجش ارزش ازدواج یا حتی نوعی ضمانت نامه تبدیل شده است.

اگر به سیره اهل بیت (ع) نیز نگاهی بیندازیم می بینیم حضرت علی (ع) در زمان ازدواج خود نیز آنچه داشت را برای همسر خود حضرت فاطمه(س) مهریه قرار داد نه اینکه وعده کالا یا اموالی در آینده به همسر دهد.

متاسفانه در زمان کنونی گاهی نحوه تعیین مهریه موجب شکل‌گیری نگرش معامله‌ای به ازدواج می‌شود، به نوعی که گویی خانواده برای انجام یک معامله کنار هم جمع می شوند و از توجه به ابعاد اصلی زندگی مشترک، مانند تعهد اخلاق و مسوولیت‌پذیری جا می مانند.

ایرنا: معیار واقعی پایداری زندگی از دیدگاه شما چیست؟

یک زندگی موفق نیازمند مجموعه‌ای از مهارت‌ها و ویژگی‌ها است که صرفا با مهریه قابل تضمین نیستند.

برخی از این توانایی‌ها عبارت‌اند از، مسوولیت‌پذیری در تأمین نیازهای مادی و معنوی خانواده، توانایی مدیریت مالی و برنامه‌ریزی اقتصادی، ارتباطی برای حل تعارضات و ایجاد تفاهم و پشتکار و انگیزه پیشرفت در کار و زندگی.

ازدواج موفق و پایدار، محصول تعهد، مسوولیت‌پذیری و توانایی‌های واقعی زوجین در اداره زندگی مشترک است، نه میزان عددی مهریه. هرچه خانواده‌ها و زوجین در انتخاب همسر به بررسی این توانمندی‌ها بپردازند، احتمال ایجاد زندگی‌های سالم، شاد و پایدار بیشتر خواهد بود. مهریه می‌تواند نشانه احترام و رسمیت بخشیدن به ازدواج باشد، اما هرگز نباید جایگزین ارزیابی معیارهای اساسی زندگی شود.

ایرنا: مهریه عندالمطالبه به لحاظ قانونی چیست؟

در قوانین ما، ۲ نوع تعیین مهریه شامل عندالمطالبه و عندالاستطاعه رایج است.

مهریه عندالمطالبه یعنی به محض عقد، زن حق دارد کل مهریه را مطالبه کند حتی اگر فردای عقد باشد. این مدل شبیه این است که بلیط یک سفر ۳۰ ساله را بخری، ولی انتظار داشته باشی کل مسیر را در همان روز اول طی کنی.

در عمل، بسیاری از آقایان در این شرایط با وکیل، دادگاه و حتی «بخش اجرای احکام» آشنا می‌شوند قبل از اینکه با زندگی مشترک آشنا شوند.

حالت دوم به ظاهر معقول‌تر است، به این معنی که مرد هر وقت توانست، مهریه را بپردازد. روی کاغذ منطقی است، اما مشکل اینجا است که در بسیاری از پرونده‌ها، این «هر وقت توانست» به معنی «هیچ وقت» می‌شود.

در نتیجه، با یک حق قانونی که روی کاغذ می‌ماند و یک ازدواجی که گاهی به طنز تلخ تبدیل می‌شود، روبرو می شویم.

طنز ماجرا اینجاست که ما گاهی مهریه را با اعدادی عجیب (۵۰۰ سکه، ۱۰۰۰ سکه و...) تعیین می‌کنیم، ولی بعد خودمان در همان لحظه عقد می‌گوییم: البته عندالاستطاعه!

یعنی رسما داریم به خودمان می‌گوییم: این عدد نه قرار است داده شود، نه گرفته شود، فقط برای دلخوشی است.

در حقیقت، این مثل سفارش یک کیک چندطبقه برای تولد است که فقط عکسش را نگه می‌داریم و خود کیک را نمی‌بینیم.

ایرنا: پیامدهای حقوقی و روانی تعیین مهریه به شیوه عندالمطالبه و عندالاستطاعه را بیان بفرمایید.

مهریه با مدل عندالمطالبه می تواند فشار اقتصادی ناگهانی، تهدید به زندان و ایجاد فضای تنش حتی در سال‌های اول زندگی را به همراه داشته باشد.

مهریه با عنوان عندالاستطاعه، بی‌اثر شدن فلسفه اصلی مهریه به عنوان پشتوانه زن و تبدیل آن به یک شیر بی یال و دم است.

در هر ۲ حالت، وقتی معیار ازدواج فقط عدد مهریه باشد و توانایی‌های واقعی مرد در اداره زندگی سنجیده نشود، نتیجه به‌طور معمول یا یک جنگ قانونی است یا یک شوخی بی‌معنا که هیچ‌کس به آن نمی خندد.

مساله ناراحت کننده این است که در اغلب موارد زوجینی که برای مشاوره طلاق مراجعه و مهریه خود را از طریق مرجع قضایی مطالبه می کنند، پس از گذشت چند سال که در راهروهای دادگاه سرگردان شدند و به ناچار به طلاق توافقی تن دادند، مبلغی که از زوج دریافت می کنند نهایتا به همان اندازه هزینه هایی است که برای دادرسی پرداخت کرده‌اند.

ایرنا: ازدواج محکم و دائمی چه قانون و مبنایی نیاز دارد؟

به نظر می رسد باید قوانین مرتبط با تحکیم خانواده و ازدواج با بهره گیری از روانشناسان، جامعه شناسان و حقوقدانان مورد بازنگری قرار گیرد. بهتر است به جای آنکه مهریه را به «عندال...» های عجیب گره بزنیم، ازدواج را بر اساس «عندالتوانایی»، «عندالاعتماد»، «عندالعشق» و «عندالمسوولیت‌پذیری» بنا کنیم.

این‌ها شاید در قانون نوشته نشده باشند، اما در قلب و زندگی زوج‌ها ضمانت اجرایی قوی‌تری دارند.