کلاف سردرگم بازار و آن سوی گرانی‌ها
به گزارش باخبرباش امضای رئیس سابق سازمان حمایت از مصرف کنندگان پای حکم افزایش ۱۵۰ درصدی قیمت ماکارونی است؛ به علت «تغییر تعرفه آرد»، تصمیمی که وزیر کشاورزی می‌گوید برای مقابله با «قاچاق»گرفته شده، برخی آن را حرکتی شفاف‌زا می‌دانند و برخی آن را به دومینویی تشبیه کرده‌اند که اگر «کالا برگ» به دادش نرسد، شاید آمپر دیگر کالاها را هم با خود بالا بکشد.
صدای گران شدن قیمت ماکارونی را اولین بار قفسه‌های خالی در فروشگاه‌ها فریاد زدند، وقتی سه روز، بار کارخانه‌های ماکارونی به فروشگاه‌ها و مغازه‌ها نرسید و اولین عکس از رشته‌های مرتب ماکارونی کنار هم پشت طلق شیشه‌ای قیمت خورده‌ای بود که نشان می‌داد قیمت برای مصرف کننده با احتساب ۹ درصد ارزش افزوده، واقعا به ۲۴ هزار تومان برای یک بسته ۷۰۰ گرمی رسیده و جلوی قیمت هر نان باگت هم نوشته شده ۱۰ هزار تومان.
مالیات بر ارزش افزوده که طبق مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، ششم اسفند سال پیش قرار بود از اقلام خوراکی منتفی شود اما هنوز هم روی تمام کالاهای اساسی دیده می‌شود و افزایش قیمت، آن هم وقتی معاون وزیر صمت ۲۰ روز پیش گفته بود باید «همین امشب به قیمت سال قبل برگردد». اظهار نظری که اصغر سلیمی، نماینده سمیرم معتقد است: «احساساتی بوده و با توجه به افزایش اخیر هزینه‌ها، بی اعتمادی عمومی را در پی دارد».
اما حالا وزیر کشاورزی دلیل افزایش قیمت ماکارونی و نان‌های صنعتی را آرد به کار رفته در آنها و آن هم به دلیل «قاچاق این کالا و اختلاف قیمت آرد در کشور نسبت به آن سوی مرزها» عنوان کرده و گفته است: «دولت افزایش قیمت را جبران می‌کند».
عناوین یارانه‌های پرداختی به سرپرستان خانوار حالا متعدد و روبه افزایش است، دنبال کردن کلید واژه‌های ترند در حساب توییتر اظهار نظرهای متفاوتی را درباره مسائل روز ردیف می‌کند؛ مردم و حتی بسیاری از کارشناسان با این افزایش قیمت‌ها موافق نیستند، بسیاری از خانواده‌ها در مناطق دور افتاده نان را در خانه می‌پزند و قوت غالبشان به آردی وابسته است که هر ماه از بازار می‌خرند، اما خرید آرد وقتی هر گونی از آن در کمتر از دَه روز از ۷۰ هزار تومان به بالای ۶۰۰ هزار تومان رسیده چقدر در توان خانوار کم بضاعت روستایی است که عمدتاً زیر پوشش نهادهای خیریه قرار دارد؟
«وقتی یارانه‌ای چندین سال به این صورت تخصیص می‌یابد، فساد آن هم سیستمی می‌شود. بهترین راه این است که اثربخشی یارانه‌ها را خود مردم به‌صورت مستقیم ببینند و یارانه به‌صورت سر راست به خود مردم پرداخت شود»؛ رئیس سازمان برنامه و بودجه همچنین گفته است: دولت به دنبال «باز توزیع بهینه یارانه‌ها» است.
اما تا زمانی که یارانه جدیدی برای این بخش تعریف شود، و تا وقتی که جبران مسئله به طور مستقیم برای مردم انجام شود، آرد، ماکارونی، نان‌های صنعتی و حتی انواع شیرینی و تمام اقلامی که به نوعی با آرد سر و کار دارند، گران می‌مانند؛ در این صورت مردم با تورمی که بخشی از آن هم اتفاقاً منطقی به جیب آنها تحمیل شده باید چه کنند؟ این دقیقاً همان سوالی است که رئیس جمهور پیش از این در صحن علنی مجلس و در حاشیه تصویب کلیات بودجه ۱۴۰۱ از آن سخن گفته و تأکید کرده بود «معیشت مردم، خط قرمز» او است.
اصغر سلیمی، نماینده سمیرم و عضو کمیسیون اقتصادی معتقد است «باید حداقل‌های زندگی برای مردم تأمین شود و بار گرانی‌ها و تورم را از دوش آنها برداشت» او می‌گوید: «انتظار داشتیم که دولت با توجه به شعارهایی که داده شد تورم را کنترل کند، اما از زمانی که تصدی این شغل را داشته‌اند تا کنون برخی قیمت‌ها دو و سه برابر شده‌اند و این با آن شعارهایی که داده شده بود تطابق ندارد و قطعاً باید پاسخگو باشند».
با این همه توجیه دولت برای تغییر تعرفه آرد هم قابل تامل است؛ آنها می‌گویند از ۳۰ هزار میلیارد تومان یارانه پرداختی برای گندم و آرد، بخش قابل توجهی یارانه پنهان از طریق صادرات انواع محصولات آردی از کشور خارج شده در حالی که در تمام این مدت دولت با چاپ پول دلار را ۲۵ هزار تومان و حتی بیشتر می‌خریده و آن را به تولیدکننده ۴۲۰۰ تومان می‌فروخته است؛ این یعنی مردم جنسی مثل ماکارونی را با سوبسید ارزان‌تر می‌خریدند، اما در جای دیگری تورم ناشی از ارز ترجیحی بدون پشتوانه از جیب آنها بیرون می‌رفته است.
کارشناسان اقتصادی موافق این تصمیم با تحلیل این مسئله که قیمت هر بسته ماکارونی همه جای دنیا سه برابر قیمت آرد است، اما تولید کننده ماکارونی داخلی در تمام مدت استفاده از آرد یارانه ای را با دلار ۴۲۰۰ می‌خریده اما با مصرف کننده با دلار ۱۰ هزار تومانی حساب می‌کرده و از این طریق ۱۴۰ درصد سود می‌کرده و حالا دولت می‌خواهد قیمت‌ها را واقعی و دست واسطه‌ها را از سفره مردم کوتاه کند و همه این‌ها را به شرایطی اضافه کنید که در آن قیمت گندم در بازارهای جهانی نیز به دلیل درگیری‌های اخیر میان روسیه و اوکراین چند برابر شده و برای جلوگیری از قاچاق باید قیمت‌گذاری هم معقول‌تر صورت گیرد.
این اظهارنظرها اما از نظر کمیسیون‌های مختلف مجلس اگر چه درست است، اما دلیل معقولی برای افزایش ناگهانی قیمت‌ها نیست، مجلس که پیش از این و در زمان بررسی کلیات بودجه سال جاری هم به دولت گفته بود مخالف حذف یک باره ارز ترجیحی و تحمیل فشار ناشی از آن به مردم است، حالا در اظهار نظرهایی مجزا نسبت به افزایش قیمت‌های اخیر واکنش نشان داده است.
نخستین بار علی حدادی، سخنگوی کمیسیون سیاست داخلی مجلس در حساب توییتری خود در این باره نوشت: «در آزاد سازی #قیمت_آرد صنعتی نه تنها اطلاع رسانی و اقناع درستی صورت نپذیرفت، بلکه تا کنون راهی برای جبران آن نیز از سوی دولت دیده نشده است».
«دولت اگر در پی تغییر هم هست باید آن را تدریجی و با در نظر گرفتن اقدامات حمایتی انجام دهد»؛ اصغر سلیمی همچنین معتقد است «تصمیمات اقتصادی نباید به شوک اقتصادی» منجر شود، با این همه بازتاب نگرانی مردم در بهارستان باعث شد تا مجلس تقریباً تمام دیروز را مشغول بررسی حواشی و طرح سوال از دو وزیر جهاد کشاورزی و اقتصاد درباره گرانی‌های اخیر و نقد نگاه دولت به قیمت‌گذاری‌های جدید باشد؛ نان، دیروز محور انتقادها و پیشنهادها در بهارستان بود.
رئیس مجلس دیروز از لزوم فعال شدن «کالابرگ الکترونیک» گفته و تأکید کرده که «قیمت‌ها باید به شهریور ۱۴۰۰ بازگردد»، او عمل به این دو اصل را شرط مجلس برای هر گونه تغییر در ارز ترجیحی عنوان کرده بود، قالیباف معتقد بود نگرانی مردم به حق است و اقدام اخیر دولت درباره آرد و ماکارونی هم، حالا بر این نگرانی «افزوده» است.
در جلسه علنی دیروز مجلس که کلید واژه مشترک مخالفان، عمدتاً «حل مشکل گرانی»، «حذف مشروط ارز ترجیحی»، «لزوم اقناع مردم» و «دست برداشتن از تصمیم‌های خلق الساعه» بود؛ خاندوزی، وزیر اقتصاد بدون اشاره به جزییات، از راه اندازی سامانه فروش نان برای استفاده عموم خبر داد و وزیر جهاد کشاورزی هم گفت: «دولت یارانه گندم را حذف نمی‌کند» او در عین حال از عزم دولت برای توزیع «عادلانه یارانه‌ها» در حوزه مرغ، تخم مرغ و نان هم خبر داد.
اما عملکرد خود مجلس هم در این بین از تیغ نقد برخی نماینده‌ها آسوده نماند؛ نماینده مردم تربت حیدریه معتقد بود: «مجلس به‌عنوان نهاد نظارتی و قانون‌گذار باید دخالت کند، نه این که صرفاً نطق داشته باشد» و مجتبی یوسفی، عضو هیئت رئیسه مجلس این سوال را مطرح کرد که دولت «چرا اول سراغ حیاط خلوت شرکت‌های خصولتی نرفته» و مگر مردم از فردا می‌توانند به بچه‌های خود بگویند که بیسکوییت «یک خوراکی لاکچری» است؟
اما مواجه کردن یک باره مردم با تصمیمات اتخاذ شده موضوع تازه‌ای نیست؛ حتی مردم هم دیگر به آن عادت کرده‌اند؛ از صدا و سیما تا اخبار سراسری و رسانه‌ها همه از عزم جدی برای مهار تورم و متناسب سازی قیمت‌ها با جیب جامعه‌ای می‌گویند که کرونا، تحریم‌ها و برخی تصمیم‌ها به تحلیل قشر متوسط آن به سمت دهک‌های پایین جامعه منجر شده؛ جامعه‌ای که یارانه را با عناوین مختلفی دریافت می‌کند، اما جای خالی یک بانک اطلاعاتی پویا که بتواند حمایت اجتماعی دولت از خانوار و افراد را به‌صورت هدفمند و هوشمند سامان دهد شدیداً احساس می‌شود.
کیوکاسوئیجتسو (鏡花水月 / 𝐊𝐲𝐨𝐤𝐚𝐬𝐮𝐢𝐠𝐞𝐭𝐬𝐮) اصطلاحی چینی است، برای وقتی که چیزی آن قدر به رویا نزدیک شده که دیگر قابل لمس کردن هم نیست، اکنون اگر افزایش قیمت‌ها کنترل نشود، شاید برخی اقلام خوراکی برای بعضی خانوارهای ایرانی به کیوکاسوئیجتسو بدل شود، مانند کلیپی که در آن مادری در یک فروشگاه جلوی چشم‌های بچه‌اش را گرفته تا چشمش به خوراکی‌های داخل قفسه‌ها نیفتد و وقتی خودش محو کیف پولی قشنگی می‌شود که روی پیشخوان صندوق است، همسرش از راه می‌رسد و جلوی چشم‌هایش را می‌گیرد و با عجله از فروشگاه بیرونش می‌برد؛ بچه‌ها ماکارونی را مثل نان های حجیم و نیمه حجیم، مثل شکلات و کیک و دیگر خوشمزه‌های قندی دوست دارند و اصلاح اقتصادی زمانی ارزشمندتر است که به قیمت کوچک شدن سقف آرزوی آدم‌ها تمام نشود.
