حمام قاضی اصفهان
تجربه حمامهای سنتی عصر صفوی در زمان حال
حمام قاضی،اولین حمام فعال سنتی و کامل کاربردی در ایران
محله شهشهان و خیابان ابنسینای کنونی در یکی از محلات قدیمی و تاریخی اصفهان، خواستگاه بازارچه و حمام تاریخی قاضی است. تنها حمام تاریخی و سنتی فعال و زنده در کشور که به همت بخش خصوصی مرمت، بازسازی و فعال شده است. در این فضای بکر و تاریخی هم روح انسان جلا پیدا میکند و هم غبار خستگی و آلودگی از پوست و جسم انسان زدوده میشود.
محمدرضا حسنی - باخبرباش : حمام قاضی که بهعنوان حمام دوقلو نیز شناخته میشود اولین حمام احیاشده در ایران است که با کاربری اصلی در اصفهان فعالیت میکند.طبق حکایات نقل شده در دوره صفویه توسط یکی از حاکمان اصفهان دستور ساخت یک مجموعه شامل مسجد، حمام و بازار در منطقه شهشهان اصفهان به قاضی شهر داده می شود که پس از ساخت، آنها را بهعنوان مجموعه قاضی میشناختند. بازار این مجموعه شامل چند حجره بود و بین مسجد قاضی و حمام قاضی قرار داشت.
این حمام که در محله شهشهان و در بازارچه قاضی قرار دارد دارای بخشهای مختلفی از جمله گرمخانه، سربینه، خزینه و حوضچه است و تمام این قسمتها به همان شکل اصلی بازسازی شده و هنر و معماری اصیل ایرانی و اسلامی با کاشیکاری های کم نظیر در کنار دیوارنگاریهای چشم نواز و معماری اصیل ایرانی روح هر بیننده ای را تسخیر می کند و حال خوشش را دوچندان .
حمام قاضی در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۸۸ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید و توسط سازمان مسکن و شهرسازی وقت خریداری و بعد از مرمت در سال ۹۸ با رویکرد احیا و بازآفرینی فرهنگ اصیل حمام ایرانی آغاز به کار کرد اما آغاز همه گیری کرونا دوران سختی را برای سرمایه گذار و مجری طرح رقم زد تا در شروع کار عیار و همت مجری با چالشی جدی محک بخورد .
حسین تولا، بهرهبردار و مدیر این مجموعه بکر و دیدنی که در چند سال اخیر همت والای خود را در فعالسازی این مجموعه به کار بسته است در بازدید اهالی رسانه از این مجموعه تلاش کرد از نحوه ساخت، سیستم و فعالیت این حمام تاریخی و سنتی ایران بازگو کند و گفت : حمام قاضی حدود ۳۷۰ سال قدمت دارد و درگذشته به همین نام شناخته میشد که بعد از مرمت و بازسازی این حمام، به دلیل احترام به هویت و گذشتهاش آن را به نام اصلی حفظ کردیم.
وی ادامه داد : سیستم حمامهای سنتی ایران در جهان بینظیر است و محاسن زیادی نسبت به حمامهای قدیمی در دنیا دارد.روشنکردن آتش طبیعی در زیر مخزن خزینه حمام و گرمشدن آب و محیط داخلی حمام شاهکاری از دانش ایرانیان بوده و در زیر فضای حمامهای سنتی کانالهایی وجود دارد که گرما را در تمام مساحت کف حمام بسط میدهد که به «گربهرو» معروف هستند ولی اصطلاح از «گربه» گرفته نشده و به «گُر گرفتن» دلالت دارد. این یک سیستم گرمایش از کف علمی است که در بیش از 400 سال قبل ایرانیها مبتکر آن بودند و سرفصل سیستمهای گرمایش از کف جدید در دنیا قرار گرفته است.
تولا در ادامه با اشاره به حوضچههای آب سرد در ورودی و خروجی حمام گفت : این حوضچه ها پیشینه علمی دارند و در ورودی به بخش اصلی حمام، هر فردی که وارد میشود از این حوضچه عبور و پاهایش ضدعفونی میشود و در زمان خروج نیز حوضچه آب سرد، دمای بدن افراد را تقلیل میدهد تا دچار شوک تغییر
دما نشوند.
بهره بردار حمام قاضی اضافه کرد : حمامهای سنتی ایرانی محاسنی نسبت به حمامهای تاریخی ترکی دارد که یکی از آنها تعدد فضاهای داخلی است. این فضاها در حمامهای ایرانی بیشتر است. بخشهای سربینه، گرمخانه، خزینه و چالحوض در همه حمامهای سنتی ایرانی وجود دارد و حتی برخی حمامها فضاهای بیشتری برای حمام معتدل و حمامهای درمانی نیز داشتند بهطوریکه حمامهای سنتی همان فضاهای سونا و جکوزی امروزی را نیز به شکل سنتی دارا بودند.از نظر وسعت نیز حمامهای سنتی ایرانی بسیار بزرگتر هستند. همچنین حسن دیگر حمام ایرانی نسبت به ترکی این است که کانالهای گرمایش از کف در تمام وسعت حمام کشیده شده؛ ولی در حمام ترکی فقط این گرمایش در زیر سکویی خاص در وسط حمام است.
تولا گفت: گرمابه قاضی اولین گرمابه تاریخی است که در ایران مرمت و بازسازی شده و با حفظ کاربری بهعنوان حمام استفاده میشود. حمامها و گرمابههای بسیاری در ایران مرمتشدهاند، اما اغلب آنها به کاربریهای دیگر ازجمله کافیشاپ، رستوران و در بهترین شرایط به موزه تبدیل شدهاند و گرمابههای سنتی فعال دیگری هم هستند که بازسازی نشدهاند. تأسیسات گرمابه قاضی بهصورت کاملاً مدرن و مطابق با علم روز دنیا و پروتکلهای مهندسی بازسازی شده؛ اما ظاهر بنا، شکل سنتی و قدیمی خود را حفظ کرده است.
تولا اضافه کرد: حمام قاضی تا نزدیک انقلاب سال ۱۳۵۷ فعال بوده و کمکم با ورود دوش و حمام به خانهها متروکه و به محل تجمع معتادان تبدیل میشود و اهالی که از این وضعیت راضی نبودند یکبار حمام را آتش میزنند و یکبار آب در آن رها میکنند. من وقتی برای اولینبار این بنا را دیدم احساس کردم پیر کهنسالی است که دوره پرشکوهی را در زندگی خود داشته و حالا رو به افول رفته دست خود را به سمت من دراز کرده و التماس میکند که او را از این وضع نجات دهم. این حس دردناک و مسئولیتآوری برای من بود و این باعث شد که به احیا و بازسازی آن راغب شوم و امروز میزبان زنان و مردانی است که میخواهند حمام ایرانی را با جزئیات و خدمات کامل تجربه کنند .
وی در پایان گفت: درب های این مجموعه به روی مرد و زن باز است و برای رزرو فقط کافیست با مسئولین رزرواسیون تماس گرفته و ساعت و زمان حضور خود را هماهنگ کنند .
این حمام در آدرس اصفهان، خیابان ابن سینا،کوی شماره 37، بازارچه قاضی،حمام قاضی واقع شده و راه های ارتباطی با آن به این ترتیب است :
